Retrospektywa filmów Baltasara Kormákura

DKF PROJEKCJA, dzięki Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych, od stycznia do czerwca 2015 zaprasza na przegląd filmów islandzkiego reżysera Baltasara Kormákura. To prawdziwa uczta do miłośników kina skandynawskiego, bo oprócz znanego i kultowego 101 Reykjavik oraz Na głębinie, który widzowie mogli zobaczyć ponad rok temu, cztery tytuły, które będą prezentowane podczas przeglądu w ogóle nie miały swojej polskiej premiery.

Wspomniany 101 Reykjavik zainauguruje przegląd twórczości islandzkiego reżysera. Przypomnimy ? to opowieść 33-letnim mężczyźnie, który cierpi na syndrom Piotrusia Pana, i za wszelką cenę nie chce dorosnąć, niestety życie ma wobec niego inne plany.
Następnie, raz w miesiącu, podczas czwartkowych spotkań pojawią się kolejno: Morze ? mroczny dramat o szekspirowskim rozmachu, porównywany do Festen Vinterberga, Małą podróż do nieba ? oryginalny wizualnie i nowatorski narracyjnie kryminał zrealizowany w koprodukcji z USA, w którym główny wątek to historia oszustw ubezpieczeniowych prowadzących do brutalnego morderstwa, Bagno ? zrealizowane na podstawie uznanej skandynawskiej powieści kryminalnej, której bohaterem jest komisarz Erlandur, prowadzący śledztwo w sprawie zabójstwa starszego mężczyzny, który podczas dochodzenie odkryje jednak wiele innych mrocznych sekretów z przeszłości. Ten nieco ponury ton poprzednich filmów przełamie komedia Wesele w białą noc, o nauczycielu akademickim w średnim wieku, który ponownie ma się ożenić, tym razem z kobietą, która jest o połowę od niego młodsza. Nie wszyscy są zachwyceni zbliżającym się ślubem, a i pan młody zaczyna nabierać wątpliwości. Przegląd zakończy film Na głębinie, który stał się olbrzymim sukcesem zarówno na Islandii jak i za granicą, a krytycy nie kryli zachwytu. Oparty jest na prawdziwej historii islandzkiego rybaka ocalałego z katastrofy kutra w 1984 roku.

PROGRAM POKAZÓW:

101 REYKJAVIK

22 stycznia 2015, godz. 18.00

Islandia 2000, 92 min.
reżyseria: Baltasar Kormákur
scenariusz: Baltasar Kormákur
zdjęcia: Peter Steuger
muzyka: Damon Albarn, Einar Örn Benediktsson
obsada: Hilmir Sn?r Gudnason (Hlynur Björn), Victoria Abril (Lola), Thrúdur Vilhjálmsdóttir (Hófi), Hanna María Karlsdóttir (Berglind), Baltasar Kormákur (Thröstur)

Hlynur Björn ma 33 lata, jest bezrobotny i mieszka z matką. Krótkie dni spędza przed komputerem albo przełączając kanały telewizyjne, a podczas długich nocy oddaje się szaleństwu życia nocnego w Rejkiawiku. Nie wykazuje chęci zmiany swojego trybu życia. W jego życiu następuje nagły zwrot, gdy jego matka ujawnia swoją orientację seksualną, a jej dziewczyna okazuje się być w ciąży, podobnie jak biedna Hofi, któa robi wszystko by być uznawaną za dziewczyną Hlynura. A on spał z każdą z nich.

Debiut reżyserski Baltasara Kormákura, który okazał się międzynarodowym sukcesem, oparty został na przekomicznej powieści ?101 Reykjavik? z 1996r. napisanej przez najważniejszego islandzkiego pisarza tego pokolenia Hallgrí Hegasona. Satyryczna opowieść o indolentnym kawalerze po trzydziestce jest nie tylko komiczna sama w sobie, ale była również postrzegana jako autoironiczny portret pokoleniowy. Zarówno powieść, jak i film stanowią część buntu tej samej generacji wobec nostalgicznej romantyczności związanej z przyrodą, tak dominującą w sporej części XX-wiecznej sztuki, literatury i filmów z Islandii. Zamiast tego chciano pokazać życie miejskie i utożsamić się z nim, a jednocześnie przyznać się do fascynacji współczesną kulturą popularną. Pod względem artystycznym ekranizacja umiejętnie łączy elementy europejskiego kina artystycznego i amerykańskiego kina głównego nurtu. Na przykład jej opowieść ma bardziej dynamiczny rozwój akcji niż większość filmów islandzkich z tego okresu, które operują głównie epizodami, jak np.. ?Noi Albinoi?. ?101 Reykjavik? i ?Noi Albinoi? łączy jednak to, że oba można postrzegać jako opowieści o nieodczuwających przynależności młodych mężczyznach, którzy bez ładu i składu włóczą się, śniąc na jawie, a jednocześnie próbują uniknąć jakiejkolwiek formy obowiązku czy odpowiedzialności.
Dzięki udziałowi hiszpańskiej gwiazdy Victorii Abril w jednej z głównych ról, a także muzyce Damona Albarna (znanego z Blur) i Einara Örna Benediktssona (z Sugercubes) droga do serc międzynarodowej publiczności została otwarta. /Birgir Thor M?ller/

MORZE [HAFID]

19 lutego 2015, godz. 18.00

Islandia 2002, 109 min.
reżyseria: Baltasar Kormákur
scenariusz: Baltasar Kormákur,Ólafur Haukur Símonarson
zdjęcia: Jean-Louis Vialard, Bergsteinn Björgúlfsson
muzyka: Jón Ásgeirsson
obsada: Gunnar Eyjólfsson (Thródur), Hilmir Sn?r Gudnason (Ágúst), Hél?na de Fougerolles (Francoise), Kristbjörg Kjeld (Kristín),
Herdís Thorvaldsdóttir (Kata)

Starzejący się Thródur, właściciel przedsiębiorstwa rybnego, zwołuje dzieci do domu, żeby wyjaśnić przyszłość rodziny i firmy. Jego ulubieniec Ágúst przyjeżdża z francuską dziewczyną z Paryża, gdzie bardziej zajmują go studia muzyczne niż ekonomiczne. W ciągu weekendu, gdy zbiera się cała rodzina, z szafy wydobywane są szkielety, a zarówno dom rodzinny, jak i lokalna społeczność zostają przewrócone do góry nogami.

Dramat rodzinny ?Morze? rozgrywa się w odizolowanym fiordzie w północnej Islandii i na pierwszy rzut oka daleko mu do przełomowego filmu Kormákura ?101 Reykjavik?, jednak również w nim zachowane zostało satyryczne spojrzenie na rozwój społeczny i tragikomiczny humor. Tematycznie ?Morze? spokrewnione jest z dwoma współczesnymi mu duńskimi filmami, które odniosły sukces - ?Dziedzictwem? i ?Festen?. W odróżnieniu od nich ?Morze? powstało w oparciu o sztukę teatralną, napisaną przez Ólafura Haukura Símonarsona w 1992r., ponadto film ten operuje bardziej satyrycznym, a miejscami groteskowym ujęciem w obrazowaniu szaleństwa, jakie towarzyszy tragicznemu rozpadowi rodziny i wspólnoty lokalnej, w prowincjonalnej części współczesnej Islandii. ?Morze? było w 2002r. najchętniej oglądanym filmem na Islandii, gdzie pobudziło też dyskusje na temat kwot połowowych, zarządzanych przez nieliczne, zamożne i posiadające władzę rodziny. Na arenie międzynarodowej film poradził sobie świetnie; Patrick Z. McGavin, Indiewire, napisał m.in.: ?Ten kawałek porządnej reżyserskiej pracy (?) korzysta z wielu źródeł, w tym z Czechowa, ?Króla Leara? oraz z dorobku filmowego Johna Forda. Film został zmontowany w sposób bardzo precyzyjny, by podkreślić źródła rodzinnego piekła, które fundują sobie jej członkowie. (?) Kormákur i jego operator, Jean-Louis Vialard, znakomicie pokazali odizolowanie, przerażające nadmorskie miejscowości w Islandii, w których porywające krajobrazy duszone są przez ponurą pogodę. Dychotomia ta nie znika kiedy wkraczamy z kamerą do poszczególnych domów. Film, który zachwyca i przytłacza zarazem.? /Birgir Thor M?ller/

MAŁA PODRÓŻ DO NIEBA [A LITTLE TRIP TO HEAVEN]

19 marca 2015, godz. 18.00

Islandia, USA 2005, 85 min.
reżyseria: Baltasar Kormákur
scenariusz: Baltasar Kormákur, Edward Martin Weinman
zdjęcia: Óttar Gudnason
muzyka: Mugison
obsada: Forest Whitaker (Abe Holt), Julia Stiles (Isold), Jeremy Renner (Fred), Alfred Harmsworth (Thor)

Abe Holt pracuje jako detektyw w towarzystwie ubezpieczeniowym, które wysyła go do mieściny Hastings w Minnesocie, żeby zbadał okoliczności tajemniczego wypadku samochodowego, w którym w płomieniach zginął mężczyzna. Ciało zidentyfikowano jako należące do lokalnego drobnego przestępy Kelvina Andersona, którego niebotycznie wysokie ubezpieczenie na życie ma zostać wypłacone jego siostrze Isolde, która mieszka w nędznych warunkach ze swoim mało czarującym mężem Fredem i synem Thorem. Holt podejrzewa, że zmarły mężczyzna nie jest Kelvinem Andersonem.

Pod względem tematyki ten amerykański, trzymający w napięciu thriller detektywistyczny Baltasara Kormákura wykazuje pokrewieństwo z ?Fargo? (1996) braci Coen. Estetycznie wyraża głęboką fascynację szczególną i pełną nastroju ikonografią amerykańskiego Środkowego Wschodu, gdzie rzadko zaludnione mieściny zawsze wydają się być na skraju rozpadu, a zdezelowane stacje benzynowe stoją samotnie w pustych i smaganych wiatrem krajobrazach. Wrażenie fascynacji wzmacnia muzyka. Tytuł filmu został zaczerpnięty z ballady amerykańskiego barda Toma Waitsa ?Little Trip to Heaven?, która została ponownie nagrana do filmu przez islandzkiego muzyka i piosenkarza Mugisona, który jest autorem pozostałej ścieżki dźwiękowej. Podobna stylistyczna fascynacja Ameryką znana jest choćby z amerykańskich filmów Niemca Wima Wendersa, opowiadających o podobnie nieznajdujących życiowego punktu zaczepienia postaciach jak te, które spotykamy w ?Małej podróży do nieba?. Jeśli w filmie Kormákura otoczenie wydaje się szczególnie dziwaczne, to jest to nie tylko zasługą zagadki związanej z morderstwem, ale również wynika z faktu, że jego Ameryka została sfilmowana w najbardziej przygnębiających i nieurodzajnych częściach Islandii. Jak napisał legendarny krytyk filmowy Roger Ebert: ?Czy kiedykolwiek powstał bardziej ponury film niż ?Mała podróż do nieba?? To kino noir w klimacie gotyckim z Islandią w roli głównej, grającą tutaj Amerykę równie zimną, ciemną i groźną jak ojczyzna Baltasara Kormákura?. /Birgir Thor M?ller/

BAGNO [MÝRIN]

16 kwietnia 2015, godz. 18.00

Islandia 2006, 93 min.
reżyseria: Baltasar Kormákur
scenariusz: Baltasar Kormákur
zdjęcia: Bergsteinn Björgúlfsson
muzyka: Mugison
obsada: Ingvar E. Sigurdsson (Erlendur), Björn Hlynur Haraldsson (Sigurdur Óli), Atli Rafn Sigur?sson (Örn), Kristbjörg Kjeld (Katrín), Ágústa Eva Erlendsdóttir (Eva Lind)

Niebywale zwyczajne, acz makabryczne zabójstwo powoduje, że inspektor kryminalny ? samotny wilk zaczyna grzebać w mrocznych tajemnicach rodzinnych. W tym samym czasie pewien zdesperowany ojciec szuka wyjaśnienia niewytłumaczalnej i śmiertelnej choroby mózgu swojej córki. Te dwa wątki się splatają, obnażając sieć kłamstw, które na przestrzeni 30 lat spajają kilka pokoleń.

?Bagno? zostało napisane i wyreżyserowane wedle nordyckiej tradycji powieści i filmu kryminalnego, dla której charakterystyczne są wyraziste opisy środowiska społecznego oraz krytyczne spojrzenie na rozwój społeczny. ?Typowa islandzka zbrodnia, pogmatwana i bezsensowna?, wzdycha komisarz Erlendur, gdy znajduje ciało w cuchnącym piwnicznym mieszkaniu z wilgocią podchodzącą pod podłogę i pornosami na ekranie płaskiego telewizora. Tym samym filmowi zostaje nadany szczególny ton, a obraz współczesnej Islandii rysuje się jako surowy i mroczny, choć miejscami także zabawny.
Film jest adaptacją jednego z bestsellerów Arnaldura Indridasona o rozwiedzionym i nałogowo palącym i najczęściej gburowatym komisarzy Erlendurze Sveinssonie, który lubi tradycyjne islandzkie potrawy, m.in. pieczone owcze głowy, a pogardza wszystkim co nowomodowe, jak np. komputery.
?Bagno? było na Islandii hitem, dobrze przyjęto je także w innych krajach, m.in. w Karlovych Varach, gdzie film zdobył główno nagrodę Międzynarodowego Konkursu Filmowego. W związku z duńską premierą krytyk filmowy Kim Skotte, Politiken, napisał m.in.: ?W przestrzennych krajobrazach Islandii napotykamy nędzne losy i wielkie tragedie. Pokazane tak, że wyraźnie się odczuwa chłód, wilgoć i wiatr wżerające się we wszystko, co miękkie i powodujące, że zarówno domy, jak i ludzie więdną i trzeszczą w posadach (?), jednak oszczędne człowieczeństwo Erlendura i liczne przebłyski humoru tak czarnego jak piwnica pełna węgla sprawiają, że ?Bagno? jest o wiele bardziej interesujące niż przeciętny nordycki kryminał?. /Birgir Thor M?ller/

WESELE W BIAŁĄ NOC [BRÚDGUMINN]

21 maja 2015, godz. 18.00

Islandia 2008, 96 min.
reżyseria: Baltasar Kormákur
scenariusz: Baltasar Kormákur, Ólafur Egilsson
zdjęcia: Bergsteinn Björgúlfsson
muzyka: Sigurdur Bjóla Gardarsson, Jón Ólafsson
obsada: Hilmir Sn?r Gudnason (Jón), Margarét Vilhjálmsdóttir (Anna), Laufey Elíasdóttir (Thóra), Thröstur Leó Gunnarsson (Börkur), Ólafur Darri Ólafsson (Sjonni)

Jón jest nauczycielem akademickim w średnik wieku, który ponownie ma się ożenić, tym razem z kobietą która jest o połowę od niego młodsza. Nie wszyscy jednak są równie zachwyceni tym ślubem i w czasie gdy barwny orszak weselny zaczyna przybywać na wyspę, na której ma się odbyć wesele, on sam zaczyna mieć wątpliwości. I gdy wyspę zaczyna spowijać jasna, letnia noc, a wielu gości rozpoczyna zabawę już przed weselem, Jón usiłuje odnaleźć sens swojego życia.

?Wesele w białą noc? jest wartką komedią ślubną z elementami dramatu, luźno opartą na Czechowowskim ?Iwanowie?, a jej akcja rozgrywa się na wyspie Flatey przy zachodnim wybrzeżu Islandii. Opowieść rozwija się dynamicznie, w pierwszej części filmu humor wysuwa się na pierwszy plan, momentami przybiera slapstickową formę, ale pod powierzchnią czyha dramat i jego tragiczne elementy, które wydostają się na wierzch i zaogniają konflikty rozgrywające się w scenerii białej nocy. Jako komedia film ten podąża śladami ?101 Rejkiavik? Kormákura, a jego tragikomiczne aspekty przywodzą na myśl dramat rodzinny w ?Morzu?. Humor zawarty w filmie - tak jak i jego dramatyzm - opiera się na barwnej galerii postaci, w które wcielają się najważniejsi islandzcy aktorzy. Odtwórcą roli głównej jest Hilmir Sn?r Gudnason, inne wiodące role przypadły Margarét Vilhjálmsdóttir i Ólafurowi Darri Ólafssonowi, występującemu też w roli pierwszoplanowej w najnowszym filmie reżysera - ?Na głębinie?. Baltasar Kormákur wyreżyserował ?Wesele w białą noc? nie tylko jako film, ale także jako przedstawienie teatralne, wystawione na deskach Narodowego Teatru Islandii, w dodatku w tym samym roku i z tym samym zestawem aktorów. Zarówno sztuka teatralna, jak i film cieszyły się ogromną popularnością wśród publiczności i krytyków na Islandii, gdzie film ponadto został nagrodzony jako najlepszy obraz 2008 roku. /Birgir Thor M?ller/

NA GŁĘBINIE [DJÚPID]

18 czerwca 2015, godz. 18.00

Islandia 2012, 93 min.
reżyseria: Baltasar Kormákur
scenariusz: Jón Atli Jónasson, Baltasar Kormákur
zdjęcia: Bergsteinn Björgúlfsson
muzyka: Bent Frost, Daniel Bjarnason
obsada: Ólafur Darri Ólafsson (Gulli), Jóhann G. Jóhannsson (Palli), Thorbjörg Helga Thorgilsdóttir (Halla), Theodór Júlí (ojciec Gulliego), Maria Sigurdardóttir (matka Gulliego)

Pewnej mroźnej zimowej nocy w marcu 1984r., pięć mil od południowego wybrzeża Islandii, zatonął kuter rybacki z całą załogą. Jeden z członków załogi cudem ocalał. Po tym jak przez sześć godzin walczył o życie w lodowatej wodzie, morze wyrzuciło go na brzeg, gdzie znowu musiał podjąć walkę, żeby przedrzeć się przez magmowy krajobraz.

Najnowszy filmy Baltasara Kormákura jest dramatyczną opowieścią o wspomnianych powyżej autentycznych wydarzeniach, które wstrząsnęły Islandczykami w 1984r. Film pokazuje nie tylko jak jedyny ocalony z katastrofy walczy o przeżycie, ale także jak później radzi sobie z medialną histerią, którą obudził jego niewiarygodny wyczyn.
Kormákur przy wielu okazjach określał ?Na głębinie? mianem swojego filmu o kryzysie, i mimo że nie opowiada on o finansach państwowych, w dużym stopniu dotyczy przezwyciężania trudności, które wydają się być nie do opanowania. Jest to ponadto jego pierwszy islandzki film od czasu ?Wesela w białą noc?, w międzyczasie (w trakcie trwania kryzysu finansowego na Islandii) wyreżyserował dwa filmy amerykańskie - ?Inhale? (2010) i ?Contrabanda? (2012). W Islandii ?Na głębinie? podbiło i zostało uznane filmem roku 2012 podczas ogłaszania nagród Edda. Tym samym zwieńczona zostaje dotychczasowa kariera reżyserska Kormákura, który potrafi zachwycić zarówno publiczność, jak i krytykę, zarówno w kraju jak i na forum międzynarodowym. Po światowej premierze filmu na MFF w Toronto w 2012 krytyk Howard Feinstei, Screen Daily, bardzo trafnie zauważył: ?Chociaż film traktuje o tragicznych wydarzeniach, jest naprawdę wspaniały. Niemal monochromatyczne ujęcia, złowieszcze dźwięki natury w swojej najokrutniejszej postaci oraz rezygnacja z heroizacji głównego bohatera powinny znaleźć uznanie widzów na całym świecie. Ciepłe przyjęcie na festiwalu w Toronto potwierdza to, iż najnowsza propozycja Baltasara Kormákura trafiła w gusta zarówno szerokiej widowni, jak i krytyków kina?. /Birgir Thor M?ller/